Hayatımızdaki bütün hareketler kuvvet ve enerjiyle ilgilidir. Kuvvetin nasıl ölçüldüğünü, enerji çeşitlerini ve bu enerjilerin günlük yaşamda nerelerde kullanıldığını bilmek, bilimsel bakış açımızı güçlendirir. Bu ünitede kuvvetin ölçülmesini, enerji türlerini ve enerjinin dönüşümünü öğreneceksin.

---

1) Kuvvetin Ölçülmesi

• Kuvvet, cisimlere etki eden itme veya çekmedir.

• Ölçü birimi: Newton (N).

• Ölçüm aracı: Dinamometre.

Örnekler

• El arabasını çekmek için kuvvet uygulanır.

• Kapıyı açarken kuvvet uygulanır.

---

2) Enerji Nedir?

Tanım: İş yapabilme yeteneğine enerji denir.

Günlük yaşamda enerji; yemek yemek, bisiklete binmek, lamba yakmak, televizyon çalıştırmak gibi birçok olayda karşımıza çıkar.

---

3) Enerji Türleri

a) Hareket Enerjisi (Kinetik Enerji)

• Hareket eden cisimlerin sahip olduğu enerjidir.

• Cismin hızı ve kütlesi arttıkça kinetik enerjisi de artar.
  Örnek: Koşan çocuk, akan nehir, giden araba.

b) Potansiyel Enerji

• Cismin konumundan veya durumundan dolayı sahip olduğu enerjidir.

• Yüksekte duran cisimler veya sıkıştırılmış yaylarda bulunur.
  Örnek: Rafın üzerindeki kitap, gerilmiş yay, barajdaki su.

c) Isı Enerjisi

• Maddelerin taneciklerinin hareketinden kaynaklanır.
  Örnek: Kaynayan su, sobadaki ateş.

d) Işık Enerjisi

• Güneşten, lamba veya ateşten yayılan ışıktır.
  Örnek: Güneş ışığıyla fotosentez yapan bitkiler.

e) Ses Enerjisi

• Titreşimlerle oluşur, kulaklarımızla algılarız.
  Örnek: Müzik aleti, zil sesi, insan sesi.

f) Elektrik Enerjisi

• Günlük yaşamda en çok kullandığımız enerji türlerinden biridir.
  Örnek: Televizyon, bilgisayar, buzdolabı.

---

4) Enerjinin Dönüşümü

Enerji bir türden başka bir türe dönüşebilir.

Örnekler

• Ampulde elektrik enerjisi → ışık ve ısı enerjisine dönüşür.

• Barajlarda su potansiyel enerjisi → hareket enerjisi → elektrik enerjisine dönüşür.

• Bisiklet sürerken kimyasal enerji (yemekten alınan) → hareket enerjisine dönüşür.

---

5) Günlük Yaşam Bağlantıları

• Spor yapan bir sporcuda kimyasal enerji hareket enerjisine dönüşür.

• Arabada benzin yanarak kimyasal enerji → hareket enerjisine dönüşür.

• Güneş panellerinde ışık enerjisi → elektrik enerjisine dönüşür.

---

6) Sık Yapılan Hatalar

• “Enerji yok olur.” → Yanlış. Enerji kaybolmaz, sadece dönüşür.

• “Yüksekte duran cisimde enerji yoktur.” → Yanlış. Onda potansiyel enerji vardır.

• “Sadece hareket eden cisimlerin enerjisi vardır.” → Yanlış. Hareketsiz cisimlerde de potansiyel enerji olabilir.

---

7) Evde/Sınıfta Yapılabilecek Etkinlikler

• Balon Deneyi: Balona hava doldur, bıraktığında havanın itmesiyle balon hareket eder → hareket enerjisi.

• Yay Deneyi: Yay sıkıştırılıp bırakıldığında potansiyel enerjinin kinetik enerjiye dönüştüğünü gözlemle.

• Güneş Paneli Oyuncağı: Güneş ışığında çalışan küçük oyuncak araba → ışık enerjisi elektrik enerjisine dönüşür.

---

8) Terimler Sözlüğü

• Enerji: İş yapabilme yeteneği.

• Kinetik Enerji: Hareket enerjisi.

• Potansiyel Enerji: Konumdan/doğadan gelen enerji.

• Enerji dönüşümü: Enerjinin bir türden başka türe geçmesi.

---

9) Özet

• Kuvvet dinamometre ile ölçülür, birimi Newton’dur.

• Enerji iş yapabilme yeteneğidir.

• Enerji türleri: Hareket, potansiyel, ısı, ışık, ses, elektrik.

• Enerji yok olmaz, sadece dönüşür.

---

10) Mini Test

1. Enerjinin tanımı nedir?

2. Hangi araç kuvveti ölçer?

3. Hareket eden bir cismin sahip olduğu enerji nedir?

4. Rafın üzerindeki kitap hangi enerjiye sahiptir?

5. Elektrik enerjisi ampulde hangi enerji türlerine dönüşür?

6. Enerji kaybolur mu?

7. Ses enerjisine günlük yaşamdan bir örnek ver.

8. Potansiyel enerjiyi artıran iki faktörü yaz.

9. Bisiklet süren çocuğun kullandığı enerji dönüşümü nedir?

10. Dinamometrenin ölçtüğü birim nedir?

Cevap Anahtarı

1. İş yapabilme yeteneği.

2. Dinamometre.

3. Kinetik enerji.

4. Potansiyel enerji.

5. Işık ve ısı enerjisi.

6. Hayır, dönüşür.

7. Zil sesi, müzik sesi, insan sesi.

8. Kütle, yükseklik.

9. Kimyasal enerji → hareket enerjisi.

10. Newton (N).